«Μπορούν να μειωθούν οι αιφνίδιοι θάνατοι στους ελληνικούς αθλητικούς χώρους;»-Αρθρο του Βασίλη Ντάκουρη

Δεν είναι  λίγες οι φορές που έχουμε συγκλονιστεί στο άκουσμα ή στην θέα ενός αιφνίδιου θανάτου κατά την διάρκεια μιας αγωνιστικής αθλητικής δραστηριότητας και ιδιαίτερα στους χώρους του ποδοσφαίρου και της καλαθοσφαίρισης.

Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές σε όλο τον κόσμο, το θλιβερό αυτό περιστατικό είναι αρκετά σπάνιο με ετήσια συχνότητα από 1/250.000 έως 3/100.000 και αφορά κυρίως στους άντρες σε αναλογία εννέα άντρες  προς μία γυναίκα. Οι μη καρδιακοί αιφνίδιοι θάνατοι (αμβλύ τραύμα, πνιγμός, εγκεφαλικό ανεύρυσμα, κτύπημα από κεραυνό, χρήση αναβολικών κ.α.) καταλαμβάνουν ένα μικρό ποσοστό. Οι καρδιακοί ξαφνικοί θάνατοι (υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών κ.ά.) καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό ενώ η κυριότερη αιτία για τα άτομα άνω των 35 ετών είναι η στεφανιαία νόσος.

Ο αθλητισμός από μόνος του δεν αποτελεί την αιτία για τους αιφνίδιους θανάτους.

Εάν και ο σχετικός κίνδυνος εμφανίζεται να είναι μεγαλύτερος για όσους πραγματοποιούν έντονη αθλητική δραστηριότητα συγκριτικά με όσους δεν γυμνάζονται, ο αγωνιστικός αθλητισμός από μόνος του δεν αποτελεί την αιτία για τους αιφνίδιους θανάτους. Απλώς, είναι αναγκαία και η ύπαρξη υποκείμενης καρδιακής νόσου.

Στα δημοφιλή αθλήματα, όπως αυτά  του ποδοσφαίρου και της καλαθοσφαίρισης, συμβαίνουν περισσότεροι ξαφνικοί θάνατοι από ότι σε άλλα αθλήματα, όχι λόγω των έντονων σε άσκηση χαρακτηριστικών τους, αλλά λόγω του αρκετά μεγαλύτερου αριθμού συμμετεχόντων σε αυτά.

Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός πως σε ένα σημαντικό ποσοστό αιφνίδιων θανάτων η καθαρή διάγνωση της αιτίας τους είναι αδιευκρίνιστη, ενώ αρκετές φορές εμφανίζεται σε άτομα χωρίς προγενέστερα συμπτώματα. Αυτό όμως δεν δικαιολογεί την μη εντατικοποίηση των προσπαθειών για μείωση των ακαριαίων θανάτων στους αθλητικούς χώρους…

Ελληνική πραγματικότητα και δείκτης κόστους-αποτελεσματικότητας προληπτικών μέτρων.

Είναι αυτονόητο πως σχετικές προληπτικές δράσεις, ενέργειες ή παρεμβάσεις καταφέρνουν να αποτρέψουν σε σημαντικό αριθμό τους ξαφνικούς θανάτους αθλητών όπως και τους τραυματισμούς ή αρνητικές στάσεις που επιδρούν στην υγεία μας. 

Στην ελληνική πραγματικότητα του 2015, με την οικονομική κρίση να επισκιάζει αρκετές επιλογές και δυστυχώς ορισμένες φορές να λειτουργεί σαν το καλύτερο χαλί κάτω από το οποίο  κρύβουμε επιλογές και συμπεριφορές, είμαστε υποχρεωμένοι να ξανασκεφτούμε τα προληπτικά μέτρα. Με νηφαλιότητα θα πρέπει επιτέλους να συζητήσουμε για τον δείκτη κόστους – αποτελεσματικότητας οποιουδήποτε προληπτικού μέτρου και βάση αυτού να τα ιεραρχήσουμε. (Ο δείκτης κόστος-αποτελεσματικότητας λαμβάνεται σοβαρά υπόψη σε όλα τα οργανωμένα κράτη με ή χωρίς οικονομική κρίση).

Σε μια τέτοια συζήτηση στην οποία θα υπάρξουν ταυτόχρονα και οι ταξινομήσεις αυτών των μέτρων σε επίπεδο ατομικό, οικογενειακό, αθλητικών συλλόγων και εθνικό (Γ.Γ.Α., Υπουργείο Υγείας, Εθνικές Ομοσπονδίες, Σύλλογοι Προπονητών, Σύλλογοι Αθλητών, Τ.Ε.Φ.Α.Α. κ.ά.), θα ήθελα να καταγράψω  κάποιες απόψεις, ήδη συναισθηματικά φορτισμένος από το πρόσφατο τραγικό περιστατικό και από την υποχρέωσή μας να μιλούμε επώνυμα και ειλικρινά…

Η υποχρεωτική παρουσία γιατρού κατά την διάρκεια του επίσημου αγώνα φαίνεται να μην είναι από τις καλύτερες επιλογές μας σε σχέση με τον δείκτη κόστους-αποτελεσματικότητας, εκτός και εάν αυτή συνδυάζεται με την παρουσία αρκετών χιλιάδων φιλάθλων.

Είναι προφανές πως σχετικά περιστατικά μπορούν να συμβούν με την ίδια ακριβώς πιθανότητα καθημερινά σε οποιαδήποτε προπόνηση ή αγώνα, σε οποιοδήποτε άθλημα και συνεπώς η παρουσία γιατρού είναι πλέον ανέφικτη υπόθεση. Επιπρόσθετα, το προληπτικό αυτό μέτρο κατατάσσεται από μόνο του στα τριτογενή μέτρα, αυτά δηλαδή που λαμβάνουν χώρα μετά την ύπαρξη του προβλήματος υγείας, χωρίς να συμβάλει στην μείωση των περιστατικών.

Ταυτόχρονα  προσφέρει σε ορισμένους την ψευδαίσθηση του αποτελεσματικότερου προληπτικού μέτρου, μιας και μία μόνο περίπτωση  αποτελεσματικότητας του γίνεται εύκολα αντιληπτή, σε αντίθεση με άλλα πρωτογενή  μέτρα  που αποτρέπουν προβλήματα υγείας αλλά δυστυχώς στην ελληνική πραγματικότητα δεν είναι εύκολο να μετρηθεί η αποτελεσματικότητά τους και να γίνει εύκολα κατανοητή.

Φανταστείτε τα αποτελέσματα των ίδιων γιατρών (χρησιμοποιώντας τους ίδιους δηλαδή ανθρώπινους, οικονομικούς πόρους), εξετάζοντας προληπτικά τους αθλητές αντί να   προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε αγώνες.

Τέλος, η εμμονή μας στην παρουσία του γιατρού σε αγώνες προσφέρει ένα ακόμα χαλί για να κρύψουμε κάτω από αυτό την ανικανότητά για βελτίωση της πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης σε επίπεδο ατομικό, οικογενειακό και θεσμικών φορέων.

Η παρουσία φορητού απινιδωτή  σε κάθε αθλητική εγκατάσταση φαίνεται να μην είναι επίσης από τις καλύτερες επιλογές σε σχέση με τον δείκτη κόστους-αποτελεσματικότητας.

Πέραν δε του γεγονότος ότι απαιτείται εκπαιδευμένο προσωπικό για την λειτουργία τους, οι συνήθεις συνθήκες φύλαξης των αθλητικών εγκαταστάσεων δεν το επιτρέπουν, την ίδια στιγμή μάλιστα που απουσιάζει και ένας οργανωμένος χώρος ιατρείου και πρώτων βοηθειών. (Στις εγκαταστάσεις όμως εθνικής εμβέλειας της Γ.Γ.Αθλητισμού και οποιαδήποτε άλλης πολύ μεγάλης αθλητικής εγκατάστασης η παρουσία του θεωρείται αναγκαία για προφανείς και συνδυαστικούς άλλους λόγους).

Η μηδενική ανοχή σε όποια «εύκολη», «γρήγορη», και «σύντομη» ιατρική εξέταση για την υπογραφή  βεβαίωσης για συμμετοχή σε αθλητική δραστηριότητα, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα συζήτησης και αντίδρασης από κάθε προπονητή, αθλητή, γονέα, έφορο και διοικητικό μέλος συλλόγου. Η εθελοτυφλία μας, ιδιαίτερα σε επίπεδο προπονητή και διοικητικού μέλους, θα πρέπει να εκληφθεί. Ακόμα και εάν δεν έχουμε υποκειμενική ή αντικειμενική ευθύνη για την ύπαρξη τέτοιων βεβαιώσεων, είναι μεγάλη ηθική μας υποχρέωση να προβαίνουμε σε διαπροσωπικές υπερβάσεις έως την μηδενική ανοχή με οποιοδήποτε κόστος, ιδιαίτερα για τους ανήλικους αθλητές.

Δεν είναι δυνατόν, ειδικά στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, να σπαταλούμε συχνά τριπλάσιο  χρήμα και χρόνο για μια βεβαίωση συμμετοχής σε κινητικές δραστηριότητες. Πολλές φορές για το ίδιο παιδί χρειαζόμαστε άλλη βεβαίωση για το σχολείο, άλλη για τον αθλητικό σύλλογο, άλλη για τα δημοτικά ή ιδιωτικά προγράμματα και με διαφορετικές προϋποθέσεις η κάθε μία. Η τεχνολογία μπορεί να υποστηρίξει ένα και μοναδικό βιβλιάριο υγείας του πολίτη και ιδιαίτερα του μαθητή-αθλητή, στο οποίο θα αναγράφονται όλα τα σχετικά. Απαιτείται άμεσος συντονισμός Υπουργείου Υγείας, Υπουργείου Παιδείας και Γ.Γ.Αθλητισμού για μεγάλη εξοικονόμηση πόρων και επιτέλους συνολικό επανακαθορισμό των προϋποθέσεων.

Είναι μέγιστη ανάγκη όλοι οι αθλητικοί φορείς, από τον σύλλογο έως την Γ.Γ.Α., να εντάξουν ετήσια προγράμματα γενικής πρωτογενούς πρόληψης, έστω και με ένα πολύ μικρό ποσοστό του ετήσιου οικονομικού προγραμματισμού τους. Η αξιοποίηση σε αυτήν την κατεύθυνση των εθελοντικών φορέων είναι επιβεβλημένη.

Τέλος, δεν θα ήθελα να ευχηθώ για κάτι, διότι μου μοιάζει πλέον σαν εθελοτυφλία. Θέλω να προσπαθήσω να  γίνω απλός «πολλαπλασιαστής» της ιδέας της πρόληψης, όπως άλλωστε η ίδια η αθλητική δραστηριότητα μας διδάσκει, όντας η ίδια το καλύτερο μέσω πρόληψης για πολλές άλλες δυσάρεστες καταστάσεις. Τα σωστά προληπτικά μέτρα, με όσο το δυνατό λιγότερο οικονομικό κόστος μας προστατεύουν.